پزشک‌هایی که از کار شبانه‌روزی خسته‌اند و دیگر حوصله شنیدن فریادهای زنان باردار را ندارند؛ ماماهایی که سروکله‌شان پیدا نمی‌شود و... اما چقدر از این شایعات حقیقت دارد؟ به راستی بخش زایمان بیمارستان‌های ما چقدر از استانداردهای جهانی فاصله دارد؟ دکتر ناهید خداکرم – دبیر انجمن مامایی – درباره وضعیت بیمارستان‌های مملکت‌مان حرف‌های جالبی دارد.
- خانم دکتر، این استانداردهای جهانی که این روزها این قدر سر زبان‌ها افتاده، اصلا چه چیزهایی هستند؟
بحث استاندارد بحث گسترده‌ای است. در حال حاضر استانداردهایی مثل استاندارد نیروی انسانی، استاندارد وضعیت فیزیکی ساختمان بیمارستان، استاندارد تجهیزات پزشکی، استاندارد خدمات اجتماعی و بیمه و استاندارد آموزش‌های دوران بارداری می‌توانند مورد بررسی قرار بگیرند.
- بیمارستان‌های ایران چقدر با استانداردهای جهانی فاصله دارند؟
اگر بخواهیم این مسئله را با توجه به استانداردهای نیروی انسانی مطرح کنیم، متاسفانه باید بگویم ایران از استانداردهای جهانی بسیار عقب است. طبق استاندارد جهانی، زن باردار وقتی وارد بخش زایمان می‌شود، باید برای او 4/1 ماما یعنی سه ماما برای دو زائو، وجود داشته باشد.
به بیان دیگر به ازای هر هزار تولد زنده در سال، بین 30 الی 50 ماما باید حضور داشته باشد. اگر یک بیمارستان 100 زایمان در سال داشته باشد، به ازای این 100 زایمان باید حداقل 30 ماما وجود داشته باشد که با یک نگاه سطحی به بیمارستان‌های خودمان می‌بینم که این استانداردها با واقعیات بسیار فاصله دارد؛ به طوری که در یک بیمارستان دولتی با 3 هزار زایمان در سال، 11 الی 14 ماما به کار مشغولند و در بخشی که مادر درحال درد کشیدن است، به ازای هر 5 الی 8 مادر، یک ماما آماده خدمت است. البته این در حالی است که 40 هزار ماما در کشور داریم ولی هزار نفر از این افراد بیکار هستند.
- فکر می‌کنید چرا از این افراد آماده به کار در بیمارستان‌ها استفاده نمی‌شود؟
به خاطر سیاستگذاری غلط سازمان مدیریت و برنامه. آنها فکر می‌کنند با کم کردن نیروی انسانی، در بودجه کشور صرفه‌جویی می‌شود، در حالی که این عامل باعث شده است میزان سزارین در کشور به شدت بالا برود و به بیش از 50 درصد برسد. هزینه عمل سزارین 4 برابر عمل زایمان طبیعی است که همه‌اش به دوش بودجه سلامت کشور می‌افتد.
- اوضاع نیروی انسانی بخش خصوصی چگونه است؟
متاسفانه بر بخش خصوصی کسی نظارت نمی‌کند و مشخص نیست استانداردها در آن دقیقا به چه صورت است. کسانی هم که به این بخش مراجعه می‌کنند، خود به خود به سمت زایمان سزارین هدایت می‌شوند؛ به طوری که 80 تا 90 درصد آنها سزارین می‌کنند.
برخلاف آنچه عموم مردم می‌پندارند، وضع بخش خصوصی از بخش دولتی هم بدتر است؛ گاهی اوقات پیش می‌آید که در تمام طول شب، تنها یک ماما در بخش زایمان حضور دارد. حضور ماما در بخش زایمان و بر بالین مادر، به معنای احترام به مادر و همدردی با اوست. طبق استانداردهای جهانی، از بدو ورود مادر به بیمارستان تا 2 ساعت بعد از زایمان، مادر به هیچ وجه نباید تنها بماند.
- وضعیت فیزیکی بخش زایمان بیمارستان‌ها چگونه است؟
وضع فیزیکی بخش زایمان بیمارستان‌های ما مطابق استانداردهای بین‌المللی است. خوشبختانه بیمارستان‌های ایران از فضای خوبی برخوردارند، هر چند این روزها در بعضی بیمارستان‌های دولتی اتفاقات خوبی نمی‌افتد. بعضی بیمارستان‌ها به خاطر بالا رفتن تعداد زایمان‌های سزارین، قسمتی از بخش زایمان خود را به اتاق جراحی اختصاص داده‌اند که این مسئله متأسفانه فضای بخش زایمان را محدود کرده و وزارت بهداشت هم در مقابل این اقدام بیمارستان‌ها سکوت کرده است.
طبق استانداردهای جهانی، حداقل فضای مورد نیاز مادر با نوزاد 30 متر به اضافه اتاقی است که همراه مادر در آن استراحت کند. در حال حاضر بیمارستان‌های ایران فضای نسبتا خوبی در اختیار خود بیمار می‌گذارند اما فضایی برای همراه او در نظر نمی‌گیرند. مادر علاوه بر شرایط بهداشتی و درمانی مناسب، نیاز به آرامش روحی و روانی دارد که این مسئله در بیمارستان‌های ما نادیده گرفته می‌شود. در استانداردهای دنیا اتاقی به نام اتاق مشاوره وجود دارد که در طول مدتی که خانواده منتظر مرخص شدن مادر از بیمارستان هستند، به آنها مشاوره داده می‌شود.
- فکر می‌کنید پوشش بیمه‌ای کشورمان چند درصد از نیاز خانواده‌ها را برآورده می‌کند؟
متاسفانه با وجود سازمان‌های بزرگ بیمه‌ای که در کشورمان داریم، پوشش بیمه همچنان به صورت سنتی و غیراستاندارد ارائه می‌شود. شورای عالی بیمه کشور با اینکه توانست در مکانیزه شدن خدمات بیمه، تحولات زیربنایی ایجاد کند اما متاسفانه در گسترده کردن پوشش بیمه هیچ ابتکاری به خرج نداده است.
در همه جای دنیا، مراقبت‌ها، مشاوره‌ها و آموزش‌های پیش از زایمان، کلیه مراقبت‌های زمان زایمان و مراقبت‌ها و مشاوره‌های بعد از زایمان، همگی تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند، در حالی که بیمه ما، مراحل ساده زایمان طبیعی را هم به‌طور کامل تحت پوشش خود قرار نمی‌دهد.
اگر کسی بخواهد فرزندش تحت نظارت ماما یا پزشک متخصص، در بیمارستان خصوصی به دنیا بیاید، تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد. این مسئله ماماهایی که مطب خصوصی دارند و می‌توانند خیلی خوب از عهده مراقبت از مادر و طفل برآیند را هم شامل می‌شود؛ بنابراین سازمان‌های بیمه ما به بازنگری نیاز دارند. نکته مهم دیگر آموزش است.
آموزش‌های پیش از زایمان مدت‌هاست در تمامی دنیا جا افتاده و جزء استانداردهای جهانی زایمان به شمار می‌آید اما این آموزش‌ها در ایران، به صورت بسیار محدود در چند بیمارستان خاص ارائه می‌شود و هنوز عمومی نشده است.
